Samenwerken aan effectieve inzet van de onderwijsassistent
De onderwijsassistent speelt inmiddels een belangrijke rol op scholen en wordt ook genoemd als effectieve interventie in het Nationaal Plan Onderwijs. Uit onderzoek blijkt dat er groot verschil is in de manieren waarop scholen de onderwijsassistent inzetten. Bij de ene school krijgen ze lesgevende taken, terwijl ze bij de andere school alleen indirecte hulp geven aan de leerlingen. Hoe zet je de onderwijsassistent op een effectieve manier in en maak je hen onderdeel van duurzaam personeelsbeleid?
Onderwijsassistent een vaste plek in het onderwijs
Het aantal ondersteuners in het basisonderwijs groeit. Vorig jaar kwamen er bijna duizend voltijdbanen voor onderwijsondersteuners bij op basisscholen. Ongeveer 84 procent van de werkgevers in het onderwijs zetten onderwijsassistenten en lerarenondersteuners in om leraren te ontlasten en het onderwijs passend te maken. In het inspectierapport de ‘Staat van het Onderwijs’ staat dat “scholen met een lappendeken aan oplossingen proberen de onvervulde vacatures op te vangen door de werktijd van parttimers uit te breiden, maar ook invallers, onderwijsassistenten of lio’ers in te zetten.”
Onderwijsassistent onderdeel van Nationaal Plan Onderwijs
Duidelijk is dat scholen veel behoefte hebben aan ondersteuners in het onderwijs om de werkdruk te verlagen, het lerarentekort op te lossen en mogelijke achterstanden in te lopen. Extra personeel is uiteindelijk de beste investering, maar dan wel op een duurzame manier. De overheid ziet dat ook en stimuleert scholen met het Nationaal Plan Onderwijs om het onderwijs anders te organiseren. Er is veel aandacht voor de onderwijsassistent als effectieve interventie, al is het niet zo simpel als het lijkt. Deze manier van ondersteuning kan zelfs negatieve effecten hebben wanneer scholen de onderwijsassistent simpelweg ter vervanging van een docent inzetten. Hoe zorg je nu dat je de onderwijsassistent effectief inzet?
Takenpakket van de onderwijsassistent breidt zich uit
De taken van de onderwijsassistent verschillen van school tot school. Dat varieert van pleinwacht en ondersteuning van leerlingen op het leerplein tot het overnemen van lesgevende taken. In het nieuws worden veel zorgen geuit over de kwaliteit van de onderwijsassistent. Hebben ze wel voldoende kennis en vaardigheden om les te geven? Trouw kopte onlangs dat “er steeds meer onbevoegde leraren voor de klas staan”. Meer dan de helft van de onderwijsassistenten geeft aan taken uit te voeren die buiten de functieomschrijving vallen. In de cao po is afgesproken dat werkgevers de functiebeschrijvingen van onderwijsondersteuners aanpassen, maar dat is natuurlijk slechts een deel van de oplossing.
Effectieve en duurzame inzet van de onderwijsassistent
De echte vraag is natuurlijk bij welke activiteiten je de onderwijsassistent het beste kunt inzetten zodat ze bijdragen aan kwalitatief onderwijs. Hoe zorg je voor goede professionalisering en samenwerking? Onderwijsadviseur Irma Jacet: “Ik heb in mijn onderwijsloopbaan van twintig jaar gezien welk verschil de onderwijsassistent kan maken voor de leerlingen. Deze groep heeft mij altijd veel bezig gehouden en ook nu blijft dit een groep waar ik mij samen met mijn collegae van Klaarr Educatie hard voor wil maken.” Volgens Irma liggen er nog wel wat uitdagingen: “De samenwerking tussen leraar en onderwijsassistent kan beter. Werkzaamheden zijn vaak activiteitsgericht in plaats van doelgericht. Er zijn daarnaast niet overal voldoende ontwikkelmogelijkheden voor onderwijsassistenten. De werkdruk en verwachtingen liggen vaak hoog en het salaris in de meeste gevallen bijzonder laag.”
Vijf tips voor schoolleiders voor effectieve inzet van de onderwijsassistent
Ondanks deze uitdagingen ziet Irma veel mogelijkheden. “De onderwijsassistenten werken met hart en ziel en hebben echt passie voor hun vak. Zij kunnen een belangrijke rol spelen bij de ontwikkeling van de leerlingen.” Irma geeft een aantal tips mee aan scholen om de onderwijsassistent op een effectieve en structurele manier in te zetten.
1. Heb een duidelijke visie
Effectieve inzet van de onderwijsassistent begint bij een duurzaam personeelsbeleid met een heldere visie. Denk eerst eens na waarom en hoe je de onderwijsassistent wilt inzetten binnen de school. Waarom voor de pleinwacht of op het leerplein? Waarom door de hele school heen of juist in een bepaalde bouw? Waarom met zorgleerlingen of juist niet? Waarom kies je voor specialistische of breed inzetbare onderwijsassistenten? Wat zijn voor jullie belangrijke waarden in de samenwerking met de onderwijsassistent in de school? Het is goed om als team een kader te hebben voor de invulling van de werkzaamheden en de voorwaarden voor succesvolle samenwerking in de school.
2. Maak een toekomstplan
Als je visie helder is, kun je aan de slag met een toekomstplan. Daarin beschrijf je het hoe en wat in de samenwerking met de onderwijsassistenten. Waar ga je op de lange termijn naar toe werken en hoe ga je dit doen? Waarin gaan de onderwijsassistenten zich bijvoorbeeld professionaliseren? Hoe vinden de gesprekken met hen plaats en wie stuurt hun werkzaamheden aan? Bepaal welke doelen je meegeeft en hoe je die kunt toetsen, welke werkzaamheden in het takenpakket zitten en hoe de samenwerking met de leraren verloopt. Kortom een plan met alle praktische zaken die bijdragen aan de effectieve inzet van de onderwijsassistent en daarmee de ontwikkeling van de leerlingen in de school.
3. Samenwerking met leerkracht is key
Een belangrijke sleutel tot succes is de aandacht voor de samenwerking tussen de leraar en onderwijsassistent. De werkdruk ligt vaak hoog, dus het gevaar ligt op de loer dat er weinig tijd is om de samenwerking goed af te stemmen met elkaar. Plan tijdens studiedagen bijvoorbeeld even een momentje in zodat de onderwijsassistent en leerkrachten onderling de laatste belangrijke punten op de ‘i’ kunnen zetten. Dit vraagt eenmalig wat meer energie, maar is uiteindelijk een stuk duurzamer en effectiever voor de ontwikkeling van de leerlingen en de werkdruk. Zo voorkom je dat later steeds brandjes aan het blussen bent. Zorg dat je heldere en haalbare afspraken maakt. Wanneer en hoe vaak spreek je elkaar? Bij welke situaties wil je directe feedback ontvangen van de onderwijsassistent? Wat zijn je verwachtingen naar elkaar? Wat kan de onderwijsassistent zelf en wat heeft hij/zij nodig van de leerkracht? Hoe zorg je ervoor dat je als een team samenwerkt die de leerlingen écht volgen en helpen een volgende stap te maken in hun ontwikkeling?
4. Investeer in je onderwijsassistent
Hoe zorg je dat jouw onderwijsassistent(en)de juiste kennis en vaardigheden hebben zodat ze kunnen bijdragen aan kwalitatief onderwijs? Welke ontwikkelbehoeften hebben de onderwijsassistenten? Stap één is het verstevigen van de basis pedagogische en didactische vaardigheden. Hiermee maken ze direct impact op de leerlingen. Als de basis op orde is, kun je afhankelijk van de visie en het toekomstplan bepalen wat de volgende stap wordt in de ontwikkeling en kunnen de onderwijsassistenten zich als groep of individu verder ontwikkelen. Van groot belang is dat de schoolleiding onderwijsassistenten meenemen in de gesprekkencyclus en klassenbezoeken. De investering in de onderwijsassistent betaalt zich absoluut uit. Daarnaast zou het op bestuursniveau wat ons betreft de overweging waard zijn om nog eens goed het functiehuis onder de loep te nemen. De meeste onderwijsassistenten werken vanuit een hele lage schaal met weinig ontwikkelkansen.
5. Overweeg specialistische onderwijsassistenten
Ga je voor het manusje-van-alles of voor een specialistische onderwijsassistent? In de praktijk zien we veel onderwijsassistenten die allerlei verschillende taken meekrijgen. Eerst verzorgen ze het technisch lezen, dan geven ze een instructie rekenen, in de pauze zijn ze pleinwacht en vervolgens halen ze de Bouw!-leerlingen op waarna de middag wordt besteed aan begrijpend lezen en sociale vaardigheden spelen. Soms ondersteunt de onderwijsassistent alle leerlingen bij alle vakken op het leerplein. Dit soort roosters met diverse activiteiten vraagt nogal wat van de onderwijsassistent. Specialistisch didactische vaardigheden voor een vakgebied, zicht op de leerlijn, zicht op de leerlingen en afstemming met de leerkracht. Het is het overwegen waard om de onderwijsassistent te laten professionaliseren binnen één vakgebied of op sociaal-emotioneel vlak waardoor je écht specialistische ondersteuning op hoger niveau kan gaan bieden voor de leerlingen.
Wil je weten hoe je de onderwijsassistent effectief kunt inzetten op jouw school?
Onze onderwijsadviseurs kunnen je helpen bij het ontwikkelen van een visie op de onderwijsassistent. Wil je jouw onderwijsassistent(en) ondersteunen bij ontwikkeling? Neem een kijkje in ons scholingsaanbod voor de onderwijsassistent.
