Nemen instructiemodellen creativiteit van de leerkracht weg?
Er is steeds meer bewijs dat het directe instructiemodel een effectieve methode is om leerdoelen te behalen. Toch is deze instructievorm niet altijd geliefd bij leerkrachten. Het woord ‘model’ lijkt te zeggen dat je je aan een vaste structuur en norm moet houden waarbij er weinig ruimte is voor eigen inbreng. Kan een leerkracht zijn creativiteit wel kwijt in het directe instructiemodel?
Directe instructie: een vloek of een zegen?
Zoals Paul Kirschner het in zijn blog treffend verwoordde: “Iedereen haat directe instructie, maar het werkt wel.” Onderzoek toont aan dat directe instructie een positief effect heeft op het leren, maar dat neemt niet weg dat leerkrachten deze instructievorm soms ervaren als een starre manier van lesgeven. Het is echter een groot misverstand dat directe instructie gelijk staat aan klassikaal frontaal lesgeven. Integendeel, want directe instructie is tegenwoordig juist vaak een combinatie van leerkracht- en leerling gestuurd leren.
Anders lesgeven door veranderende rol van de leerkracht
De kritiek op het directe instructiemodel is misschien niet zo gek als je kijkt naar de veranderende rol van de leerkracht. Vroeger was de taak van de leerkracht vooral het overbrengen van kennis, terwijl de leerkracht tegenwoordig veel meer de rol vervult als coach die de leerling begeleidt in het leerproces. Hierdoor zijn leerkrachten soms een beetje huiverig voor leerkracht gestuurde instructie. Ze stellen bijvoorbeeld gelijk vragen aan kinderen, omdat ze het idee hebben dat ze hiermee de kinderen betrekken in het eigen leerproces.
Structuur in je instructie helpt om leerdoelen te bereiken en het is ook goed om kinderen te betrekken in hun eigen leerproces. Het één sluit het ander niet uit en eigenlijk zou je dat ook niet moeten willen.
De kracht van een effectief instructiemodel
Wat is er zo goed aan het directe instructiemodel? Er zijn verschillende directe instructiemodellen en de modellen zijn door de jaren heen verfijnd. Binnen het directe instructiemodel doorloopt de leerkracht verschillende fasen met het lesdoel als doorlopende rode draad. De lesopbouw is er op gericht dat een les niet alleen maar een praktische bezigheid is, maar een doordachte actie waarbij een haalbaar doel centraal staat. Het voordeel van deze instructievorm is dat je kunt meten of je als leerkracht met je leerlingen op de goede weg bent. Daarnaast geeft deze instructievorm houvast en biedt het ook veel duidelijkheid voor de leerling.
Combineren van leerling en leerkracht gestuurd leren
Structuur in je instructie helpt om leerdoelen te bereiken en het is ook goed om kinderen te betrekken in hun eigen leerproces. Het een sluit het ander niet uit en eigenlijk zou je dat ook niet moeten willen. Als is het maar omdat je verschillende leerlingen in de klas hebt die niet allemaal op dezelfde manier leren. Het is daarom juist goed als je verschillende vormen van instructie combineert. Zo kun je bijvoorbeeld met een kleine structuur in je les beginnen om vervolgens vrije elementen toe te voegen. Zo blijft een les leuk, zowel voor de leerlingen als voor de leerkracht.
Naar mijn idee zijn er in het onderwijs veel creatieve leerkrachten die veel verrassende oplossingen en vernieuwende dingen bedenken. Hoe mooi is het als leerkrachten binnen een instructiemodel hun creativiteit omarmen en daarmee impact maken op het leerproces van de kinderen?
Ruimte voor creativiteit van de leerkracht
Het toevoegen van vrije elementen in een les vraagt om een goede dosis creativiteit. Naar mijn idee zijn er in het onderwijs veel creatieve leerkrachten die veel verrassende oplossingen bedenken. Ze tonen lef door zichzelf te zijn en hun eigen ideeën toe te passen in de verschillende lessen. Deze leerkrachten kennen het belang van hun eigen rol en zien lesmethoden en lesmaterialen slechts als hulpmiddelen. Uit onderzoek blijkt dat deze eigenschappen zich uitstekend lenen voor instructie en een gestructureerde aanpak. Hoe mooi is het als leerkrachten binnen een instructiemodel hun creativiteit omarmen en daarmee impact maken op het leerproces van de kinderen?
Hoe kan creativiteit worden benut in het directe instructiemodel?
Een Britse hoogleraar heeft onderzoek gedaan naar wat de eigenschappen zijn van een leerkracht die creativiteit in denken en gedrag uitstraalt. Dit resulteerde in vier pedagogische vertrekpunten: nieuwsgierigheid, verbinding, originaliteit en eigenaarschap.
Met deze vier pijlers wordt naar mijn idee antwoord gegeven op de vraag hoe een leerkracht zijn creativiteit kwijt kan in de stapsgewijze aanpak van het directe instructiemodel:
- Nieuwsgierigheid. Het kan best saai zijn om iedere les met het lesdoel te starten. Door een lesdoel om te zetten in een uitdagende vraag, worden leerlingen gelijk nieuwsgierig naar een bepaald onderwerp.
- Verbinding. Maak de lesstof relevant door op zoek te gaan naar de verbinding met de wereld van de leerling. Leer je leerlingen kennen, weet wat hen interesseert en breng hun voorkeuren in kaart.
- Originaliteit. Onverwachte gebeurtenissen zorgen voor betekenisvolle lessen; blijf openstaan voor input van leerlingen, ook als dit geen directe link heeft met jouw lesdoel.
- Eigenaarschap. Zorg dat leerlingen wat te zeggen hebben over hoe zij met de leerstof aan de slag gaan. Er is niet één weg naar Rome. Geef ze feedback en feed-forward om het gemeenschappelijke doel te bereiken.
Benieuwd hoe je nog meer uit je instructies kunt halen en creatieve ideeën en oplossingen kunt benutten in de instructies? Klaarr Educatie biedt EDI trainingen aan voor leerkrachten en onderwijsassistenten om hun instructie naar een hoger niveau te tillen. Daarnaast komt er in januari een nieuwe e-learning online in onze Academy over het effectief inzetten van lesfasen. Wil je een op de hoogte blijven van deze ontwikkelingen? Meld je aan voor onze nieuwsbrief en houd onze website in de gaten.
